ETİK SORUMLULUKLAR
Yayın Etiği
- Dergimizde, yazar(lar), hakemler, editör ve yayıncı, başta olmak üzere tüm paydaşların etik ilkeler standartlarına uyması önem arz etmektedir. Dergimizin etik sorumlulukları kapsamında tüm paydaşlarının etik standartlara ve etik ilkelere uyma sorumluluğu vardır. Bu nedenle yazar(lar), hakemler, editör ve yayıncının aşağıdaki etik sorumlulukları taşıması beklenmektedir.
- Etik görev ve sorumluluklar oluşturulurken açık erişim olarak Yayın Etiği Komitesi (COPE) “https://publicationethics.org/” tarafından yayınlanan politikalar ve rehberler dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Yazar(lar)ın Etik Sorumlulukları
Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisi’ne (UTÖAD) gönderilen çalışmalarda yazar(lar)ın aşağıda belirtilen etik sorumluluklara uyması gerekmektedir:
- Dergimize gönderilen makaleler orijinal olmalıdır. Dergimize gönderilen makaleler daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış olmalıdır. Dergimize gönderilen makale, aynı süreçte başka dergilere incelenmek üzere gönderilmemiş olmalı/başka bir derginin hakem sürecinde olmamalıdır.
- Daha önce herhangi bir yerde yayınlandığı belirtilmediği ya da belirlenemediği için yayınlanan çalışmalar ile ilgili telif haklarına ilişkin doğabilecek hukuki sonuçlar tamamen yazar(lar)a aittir.
- Yazar(lar), makalenin değerlendirme sürecinde ve öncesinde, değerlendirme sürecine dâhil olan kişilerle temasa geçmemelidir.
- Başka kaynaklardan yapılan alıntılar/atıflar doğru ve eksiksiz olarak belirtilmelidir.
- Yazar(lar), hazırlanan makaleye daha geniş katkı sağlayacak bilimsel yayınlardan alıntı yapmalıdır. Özel olarak elde edilen bilgiler, kaynaktan yazılı izin alınmadan kullanılmamalı veya raporlanmamalıdır.
- İntihal, bilimsel çalışmalardaki her türlü etik dışı davranışı oluşturur ve kabul edilemez. Dergimize gönderilen makalelerde intihal raporları hazırlanmalı, hazırlanan intihal raporu makaleyi sisteme yüklerken "intihal raporu yükle" bölümünden yüklenmelidir.
- Makale gönderilmeden önce yazar(lar)ın kesin listesi belirlenmelidir. Değerlendirme sürecine başlanmış olan makalenin yazar(lar)ının değiştirilmesi (Yazar ekleme, yazar çıkartma, yazar sırası değiştirme vb. hususlar) teklif edilemez.
- Makale herhangi bir kişi, kurum veya kuruluş tarafından desteklenmişse, bu kişi, kurum veya kuruluş çalışmada dipnot olarak belirtilmelidir. Kişi, kurum ve kuruluşlardan alınan izinlerden yazar(lar) sorumludur.
- Yayınlanmak üzere gönderilen makalenin varsa çıkar çatışması teşkil edebilecek durumları ve ilişkileri açıklanmalıdır.
- Makalenin değerlendirme sürecinde yazar(lar)dan makaleye ilişkin ham veri talep edilebilir. Bu durumda yazar(lar) istenilen veri ve bilgileri yayın kurulu ve bilim kuruluna en kısa sürede vermelidir.
- Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen ve etik kurul kararı gerektiren çalışmalar için ayrı ayrı etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
- Makalelerde, Araştırma ve Yayın Etiğine uyulduğuna dair ifadeye yer verilmelidir.
- Etik kurul izni gerektiren çalışmalarda, izinle ilgili bilgiler (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde ve ayrıca makale ilk/son sayfasında yer verilmelidir. Olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmesi gereklidir. .
- Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine riayet edilmesi gerekmektedir.
- Üniversite mensubu olmayan araştırmacılar Etik Kurulu Raporu için bölgelerinde bulunan Etik Kurul’lara başvurabilirler.
- Makalede kullanılan verilerin kullanım hakları ile ilgili gerekli izinlere sahip olduklarını veya deney yapılan deneklerin rızasının alındığını gösteren belgeye yazar(lar) sahip olmalıdır. İnsan deneklerin gizlilik haklarına uyulmalıdır
- Yazar(lar) makalesinde önemli bir eksiklik veya hata tespit ettiğinde, dergi editörü/yayıncı ile hemen irtibata geçmeli ve bilgilendirmelidir.
- Yazar(lar)ın, düzeltme veya geri çekme işlemlerinde editörle iletişime geçmesi gerekmektedir.
- Yazar(lar), hakemin ve kurulun belirttiği düzeltme önerilerini yerine getirmek zorundadır.
- Yazar(lar) hakemlerin olumsuz görüşlerine karşı kanıt göstermek koşuluyla itiraz edebilirler. Bu itiraz incelenir ve gerekli görülürse farklı hakem görüşüne başvurulur.
- Çalışmaların yayınlanabilmesi için yazar(lar), Hakem ve Yayın Kurulu’nun görüş ve önerilerini dikkate almak zorundadırlar.
- Dergide yayınlanan çalışmaların içeriğinden kaynaklanan yasal sorumluluklar, tamamen yazar(lar)a aittir.
Editörün Etik Sorumlulukları
Dergi editörü Yayın Etiği Komitesi’nin (Committe on Publication Ethics) – COPE (https://publicationethics.org/) yayınlamış olduğu “COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors” (https://publicationethics.org/files/Code_of_conduct_for_journal_editors_Mar11.pdf) yer alan etik görevlere ve sorumluluklara uymalıdır.
Ayrıca “COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors” (https://publicationethics.org/files/u2/Best_Practice.pdf) yer alan etik sorumluluklara uyması gerekmektedir.
Editörün aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması ve uyması gerekmektedir:
- Editör, dergide yayınlanan her makaleden sorumludur.
- Editör, dergi sisteminde bulunan tüm kayıtları saklamalıdır.
- Editör, makale değerlendirme sürecinin adil, şeffaf, objektif ve zamanında olmasını sağlamalıdır.
- Editör, derginin sürekli gelişimini sağlamalı ve güncel bilimsel gelişmeleri takip etmelidir.
- Editör, makalenin konusuna uygun olarak alanında uzman olan hakemleri atamalıdır.
- Editör, körleme hakemlik uygulamasıyla hakemlerin kimlik bilgilerini gizli tutmalıdır.
- Hakem değerlendirmeleri sonucunda elde edilen imtiyazlı fikir ve bilgiler gizli tutulmalıdır. Bireysel çıkarlar için kullanılmamalıdır.
- Editör, hakemler ve yazar(lar) arasından çıkar çatışması olup olmadığını gözetmelidir.
- Editör, yazar(lar) ve hakemler tarafından dergiye gönderilen tüm raporların ve içeriğin gizliliğini korumalıdır.
- Editör, hakem değerlendirme sürecine göre makalenin onayına, reddine veya düzeltmelerden sonra yayınlanmasına karar verir. Dergiye gönderilen çalışmalarda düzenleme yapma, yayınlama ya da yayınlamama hakkına sahiptir.
- Editör düşünce özgürlüğünü desteklemelidir. Yazarların ırk, cinsiyet, dini inanç, etnik köken, vatandaşlık veya siyasi düşüncesini göz önünde bulundurmadan makaleleri bilimsel ve entelektüel içerikleri ile tarafsızca değerlendirmelidir.
- Editör, derginin yayın politikalarında ve süreçte şeffaflığı ve dürüst raporlamayı teşvik etmelidir. Yayıncı ile birlikte editoryal kararlara karşı temyiz için şeffaf bir sistem oluşturmalıdır.
- Editör, yazarların ve hakemlerin kendilerinden ne beklendiğini net bir şekilde anlamalarını sağlamalıdır.
- Editör, dergi iletişimleri için derginin standart elektronik gönderim sistemini kullanmalıdır.
- Editör, kendisinin yazdığı veya ilişkili üyeler veya meslektaşları tarafından yazılan ya da editörün ilgilendiği ürün veya hizmetlerle ilgili makaleler hakkında karar vermemelidir. Herhangi bir olası editoryal çıkar çatışmasına mahal vermemelidir.
- Editör, intihal gibi suistimallerin tespiti için yayıncının sistemlerinden uygun şekilde yararlanmalıdır.
- Editör, dergide yayınlanan tüm makalelerin fikri mülkiyet hakkını korumakla sorumludur. Olası ihlallerde derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunmakla da yükümlüdür.
- Editör, yayınlanan makalelerdeki içeriklerin başka yayınların fikri mülkiyet haklarını ihlal etmemesi için gerekli önlemleri almakla sorumludur.
- Editör, makale değerlendirmesi sürecinde en az iki dış ve bağımsız hakem atamalıdır. Hakemler gerektiğinde editörden ek görüş almalıdır.
- Editör, ihtiyaç olması halinde makaleyi 3. veya 4. hakeme de gönderebilir.
- Editör, makale değerlendirme aşamasında hakemlerin ihtiyaç duymaları durumunda hakemlere gerekli bilgiyi sağlamalı ve rehberlik yapmalıdır.
- Hakemler seçilirken, alanında uzman kişilerden seçilmelidir. Hileli hakem seçiminden kaçınılmalıdır.
- Editör, olası çıkar çatışmalarını önlemek için hakemler tarafından yapılan kendine atıf önerilerini gözden geçirmelidir.
- Editör, yazarların kendi makalelerine veya editörün sahip olduğu ürün ve hizmetlere atıfta bulunmalarını istememelidir.
- Editör, rapor edilen veya şüphelenilen suistimalli durum olduğunda, yayıncı ile birlikte objektif ve şeffaf olarak raporları inceleyerek değerlendirmeli ve kayda almalıdır.
- Editör, herhangi bir dergi metriğini yapay olarak artırarak derginin sıralamasını etkilemeye çalışmamalıdır.
- Editör, gerçek bilimsel nedenler dışında bu derginin (veya başka bir derginin) makalelerine yapılan atıfların dâhil edilmesini talep etmemelidir.
- Editör, makalelerin tarafsız ve zamanında değerlendirme sürecinin tamamlanmasını sağlamalıdır. Dergi yayın politikalarında yer alan "Kör Hakemlik ve Değerlendirme Süreci" politikalarını uygulamalıdır.
- Editör, yayınlanan her makalenin dergi yayın politikaları ve uluslararası standartlara uygun olarak yayınlanmasından sorumludur.
- Editör; yazar, hakem ve okuyucuların kişisel verilerini korumakla sorumludur.
Hakemlerin Etik Sorumlulukları
İncelenen makalelerin objektif ve bağımsız olarak incelenmesi için “Kör Hakemlik” ile değerlendirilmesi yayın kalitesini artırır ve güven sağlar. Bu nedenle dergimizde makale değerlendirme sürecinde çift taraflı kör hakemlik ilkesi uygulanmaktadır. Dergimizde, incelenme sürecindeki makalelerde yazar(lar) ile hakemler doğrudan iletişime geçemez. Hakemlerin değerlendirmeleri ve yorumları dergi yönetim sistemi üzerinden yürütülür. Hakemlerin değerlendirme formları ve makale metni üzerindeki görüşleri, editör tarafından yazarlara ulaştırılır. Hakemlerin değerlendirme sürecini objektif, bağımsız ve etik olarak tamamlaması editör tarafından takip edilmelidir.
Dergimiz hakemlerinin aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması gerekmektedir:
- Hakemler, makale değerlendirme sürecinde etik sorumluluklarını yerine getirmelidir.
- Hakemler, kendi alanları ile ilgili çalışmaları incelemeyi kabul etmelidir. Alanları dışındaki makaleleri incelememelidir.
- Hakemler, makale değerlendirme süresine uymalıdır.
- Hakemler, makale değerlendirme sürecini tarafsızlık ve gizlilik içerisinde tamamlamalıdır.
- Hakemler, değerlendirme sürecini cinsiyet, din, siyasi, ticari çatışmalar, vatandaşlık vb. kişisel özelliklere bakmadan objektif olarak gerçekleştirmelidir. Bu kişisel özellikler hakemlerin kararlarına etki etmemelidir. Değerlendirme süreci objektif olarak tamamlanmalıdır.
- Hakemler, makale değerlendirme sürecinde çıkar çatışması ile karşı karşıya olduğunu düşündüklerinde, makaleyi değerlendirmeyi reddederek dergi editörünü bu konuda bilgilendirmelidir.
- Hakemler, inceledikleri makaleyi değerlendirirken kibar/yapıcı bir dil ve üslup kullanmalıdır. Saldırgan, aşağılayıcı, hakaret, iftira ve düşmanlık içeren yorum ve ifadelerden kaçınmalıdırlar.
- Hakemler, gizlilik ilkesi gereği inceledikleri çalışmaların içeriğini ancak yayınlandıktan sonra kullanabilirler. Reddedilen çalışmalardan herhangi bir bilgi kullanamazlar.
- Hakemler, yazar(lar)ın çalışmasına bilimsel olarak katkı sağlayacak atıflar önerebilir. Ancak hakemler kendi atıf sayısını artırmak amacıyla öneride bulunmamalıdır.
- Hakemler, yazar(lar)ın kimliği hakkındaki bilgilere erişmemelidir. Yazar(lar)ın bilgilerine erişilmesi veya bu bilgilerin alınması durumunda değerlendirme süreci sona erdirilmelidir.
- Hakemler, hakemlik sürecinde oluşabilecek kişisel yanlılıkların farkında olmalı ve makaleyi incelerken bu durumu dikkate almalıdır.
- Hakemler, ret verecekleri makaleler için gerekçelerini hakem raporunda açık ve ayrıntılı biçimde yazmalıdır.
Yayıncının Etik Sorumlulukları
Yayıncı aşağıdaki etik sorumluluklara uymak zorundadır:
- Yayıncı, tarafsız editör kararlarının oluşturulmasını beyan ve taahhüt eder. Editör, dergiye gönderilen çalışmaların tüm sürecinden sorumludur. Bu çerçevede ekonomik ya da politik kazançlar göz önüne alınmaksızın karar verici kişi editördür.
- Yayıncı, yayınlanan her çalışmanın mülkiyet ve telif hakkını korur.
- Yayıncı, yayınlanan her çalışmanın bir kopyasının kaydını saklama yükümlülüğünü üstlenir.
- Yayıncının, bilimsel sömürüyü önlemek, editöre karşı her türlü intihal ve bilimsel suistimal vb. suçları önlemek için tedbir alma sorumluluğu vardır.
- Yayıncı, bilimsel süreçte besleyici, destekleyici ve yatırımcı rolünü üstlenmelidir.
- Yayıncı, süreçte en iyi uygulamaların yapılmasını sağlamalıdır.
Yayın Kurulu Etik Sorumlulukları
- Yayın kurulu, kendi uzmanlık alanlarındaki tecrübe ve deneyimlerini paylaşmalıdır.
- Yayın kurulu, dergi politikası ve kapsamı hakkında tavsiyelerde bulunmalıdır.
- Yayın kurulu, derginin gelişimini sağlamak amacıyla editör ile iş birliği halinde olmalıdır.
- Yayın kurulu, derginin tanıtımını yapmalı, yeni ve köklü yazarları dergiye yönlendirmelidir.
- Yayın kurulu, çıkar çatışması kurallarına uyulmasını sağlamalıdır.
- Yayın kurulu, dergiye gönderilen makaleleri gözden geçirmelidir.
- Yayın kurulu, güncel gelişmeleri ve değişiklikleri takip etmeli, dergi süreçlerinde katkı sağlamalıdır.